Truyện cười

Truyện cười hay còn được gọi là truyện tiếu lâm được xem là một lĩnh vực truyện dân gian bao gồm hàng loạt các hình thức được gọi với những danh từ khác nhau như truyện khôi hài, truyện tiếu lâm, truyện trào phúng, giai thoại hài hước, truyện trạng,…vô cùng đa dạng rộng lớn và phức tạp.

Tuy nhiên có sự khác biết giữa tiếng cười sinh học với tiếng cười tâm lý xã hội. Thông thường tiếng cười sinh học được phát ra một cách vô thức theo phản ứng của cơ thể và hoàn toàn là bản năng. Trong khi tiếng cười tâm lý xã hội được chia thành tiếng cười tán thưởng và tiếng cười phê phán. Hai loại này thể hiện sự đối lập rõ rệt với tiếng cười tán thưởng thể hiện niềm vui, sự yêu mến. Ngược lại, tiếng cười phê phán biểu thị sự mỉa mai, khinh ghét.

Nội dung của truyện cười

Nội dung của truyện cười được chia thành 3 chủ đề chính

Thứ nhất, truyện cười với nội dung mang đến những tiếng cười với mục đích giải trí. Tuy nhiên chứa đựng trong câu chuyện đó là sự phê phán một cách nhẹ nhàng. Những điều bị phê phán là những cái ngược đời, trái lại với điều tự nhiên thông qua những thói quen xấu của con người, qua sự nhầm lẫn hay hớ hên. Một số truyện cười hay tiêu biểu ở nội dung này như: ăn vụng gặp nhau, thấy dễ mà thèm,…Nhưng suy cho cùng bản chất của truyện cười giải trí lành mạnh cho cả người sáng tác và người nghe.

Thứ hai, truyện cười với những chủ đề nhằm mục tiêu phê bình giáo dục hay được gọi với một tên gọi khác là truyện trào phúng. Tất cả những nội dung đều hướng đến sự phê bình những thói hư tật xấu của người dân. Nếu như trong truyện cổ tích hay ca dao nói về bản chất cao quý của người nông dân thì truyện cười nói về những sự sai lầm cần lên án cũng của những nhân vật là người nông dân đó. Ví dụ một số tác phẩm như: Áo mới lợn cưới, Sợ quá nói liều,…

Thứ ba, là những tiếng cười đả kích. Với thể loại này, nội dung có phần đả kích mạnh mẽ hơn khi vạch trần toàn bộ những cái xấu, cái ác của chế độ phong kiến trong xã hội; hay đả kích những nhân vật như vua chúa, quan lại, địa chủ, thầy pháp, thầy lang,… Những câu chuyện tiêu biểu ở thể loại đả kích gồm Chỉ có một con ma, Thần bia trả nghĩa, Quan huyện thanh liêm,…Bên cạnh đó còn có hệ thống truyện Trạng mà tiêu biểu nhất là tác phẩm về Trạng Quỳnh. Điểm chung lớn nhất của những câu truyện này là sẽ phản ánh một cách chân thực nhất, chĩa thẳng mũi nhọn vào các tầng lớp dựa hơi của chế độ phong kiến. Đó là những con người bên cạnh vua, chúa thời xa xưa.

Phân loại truyện cười

Truyện cười nếu được phân loại theo kết cấu sẽ chia thành 2 nhóm chính là truyện kết chuỗi và truyện không kết chuỗi.

Đối với truyện kết chuỗi tiếp tục chia thành 2 nhóm nhỏ khác là nhóm truyện nói về nhân vật chính là đối tượng của tiếng cười mục đích phê phán như truyện Trạng Lợn. Và nhóm truyện nói về nhân vật là những người được thán phục, ngưỡng mộ và họ đã mạnh mẽ, dũng cảm dùng trí đấu lại những cái xấu, cái ác.

Đối với truyện cười không kết chuỗi lại có 3 nhóm nhỏ là truyện khôi hài giúp người nghe giải trí; truyện trào phúng dùng để phê phán các nhân vật và truyện tiếu lâm chứa đựn những yếu tố tục.

Kết cấu của truyện cười

Với mục tiêu được phát triển để dẫn đến những sự việc, hiện tượng đáng cười, đáng phê phán. Những tình huống này sẽ được tạo dựng theo một kịch bản nhất định với 3 lớp để dẫn đến mục đích cuối cùng. Cụ thể từng lớp đó sẽ bao gồm:

Lớp thứ nhất, giới thiệu về tình huống cũng như hoàn cảnh câu chuyện để gợi nên những mâu thuẫn tiềm tàng.

Lớp thứ hai, thông qua cách kể chuyện người sáng tác sẽ tạo nên những tình tiết hấp dẫn để đưa cao trào của mâu thuẫn dâng lên đến đỉnh cao

Lớp thứ ba cũng là lớp cuối cùng là khi mọi chuyện được phơi bày, người nghe tìm ra được điều đáng cười và qua đó hiểu được ý nghĩa mà câu chuyện mong muốn mang đến.

Nhân vật trong các câu truyện cười có sự khác biệt như thế nào?

So với các thể loại khác như truyện cổ tích, nhân vật trong các câu truyện cười thường không được dẫn dắt theo lối có một số phận, hoàn cảnh nhất định mà đó chỉ là những hành vi ứng xử nhất thời ngay tại hoàn cảnh hay tại thời điểm đó.

Thường trong các câu truyện, nhân vật chính sẽ là nhân tố gây nên những tiếng cười cho tất cả mọi người cũng là đối tượng mà người viết muốn phê phán. Nhưng thực tế trong một số câu chuyện nhất đinh vẫn xảy ra trường hợp ngoại lệ là khi nhân vật gây ra tiếng cười thực ra không là đối tượng chính của sự phê phán. Chẳng hạn, bạn có thể thấy rõ trong câu chuyện “Đậu phụ” tiêu biểu cho trường hợp này. Bởi thực ra nhân vật chú tiểu gây nên những tiếng cười thông qua những lời nói của mình nhưng nhân vật đáng bị phê phán chính là nhà sư với những hành động phá giới như không trung thực và ăn thịt chó.